ენდრო (ლათ. Rubia tinctorum, სინონიმი Rubia iberica, რუს. Марена Грузинская) მრავალწლიანი ბალახოვანი მცენარეა ენდროსებრთა ოჯახიდან.
სუსტი, წვრილი, ბღაუჭა, მცოცავი ღეროებით, რომელთა სიგრძე რამდენიმე მეტრს აღწევს. მთავარი ფესვი საკმაოდ ძლიერი აქვს, სიღრმეში დატოტვილი, ფესვის ზედა ნაწილიდან იზრდება მხოხავი, მერქნისებრი მრავალთავა ფესურა, რომელზეც კვირტებია განლაგებული.
ფოთლები ვიწროკვერცხისებრია, წაწვეტებული, ზომით ერთმანეთისაგან მეტად განსხვავებულ ფოთოლზე თითო ბაზალური ძარღვია, რომელზეც, ისევე როგორც ფოთლის ფირფიტის კიდეებზე, ხრტილისებრი ბღაუჭა კბილებია. ღეროები და ფოთლები შებუსულია, განსაკუთრებით ქვედა მხრიდან.
ყვავილედი – გაშლილი, რთული საგველაა, გრძელი ღეროებით. ყვავილები წვრილია, ყვითელი გვირგვინით, მწიფე ნაყოფი შავია, წვნიანი, კენკროვანი, ერთი – იშვიათად ორთესლიანი. მისი წვენი მუქ-ღვინისფერ ლაქებს ტოვებს.
ენდრო ყვავილობს ივნისიდან _ სექტემბრამდე, ნაყოფი მწიფდება ოქტომბერ-ნოემბერში.
ენდრო გავრცელებულია როგორც ზღვისპირეთში, ასევე მთის ფერდობებზე, თითქმის ყველა სახის ნიადაგზე იზრდება. ხშირად გვხვდება ღობის ძირებში, ვენახებში, ბაღებში, როგორც სარეველა.
ნედლეულად ამზადებენ ენდროს ფესურასა და ფესვებს გაზაფხულზე, მარტსა და აპრილში, ან ვეგეტაციის ბოლოს, სექტემბრიდან – ყინვების დაწყებამდე. მათი მოთხრა შრომატევადი პროცესია, რადგან ენდრო ხშირად ღობის ძირებში, ბუჩქნარებშია გაბნეული.
შეგროვილ ნედლეულს აცლიან მიწას. ფესვებსა და ფესურას დაბერტყვით ათავისუფლებენ მიწისაგან. აშრობენ თხელ ფენად გაშლილს ჩრდილში – ფარდულში, სხვენზე, კარგი ვენტილაციის პირობებში, ან საშრობში 45-51 გრადუს ტემპერატურაზე.
ნედლეული უნდა ინახებოდეს მშრალ ადგილას. არ უნდა დავუშვათ მისი დაობება. შენახვის ვადა 3 წელია.
ენდროს ფესვები შეიცავენ 5-6% საღებავ ნივთიერებებს (ოქსიმეთილსა და ოქსიანტრაქინონებს). მათ შორის რუბერიტრინის მჟავას, რუბიადინს და სხვა. გარდა ამისა, ნედლეული შეიცავს ორგანულ მჟავებს, პექტინებს, შაქარსა და სხვა.
ჯერ კიდევ შუა საუკუნეებში ენდროს ფესვებს იყენებდნენ ქსოვილების შესაღებად. მათი გამოყენებით იღებდნენ წითელი ფერის სხვადასხვა ტონებს.
ენდროსშემცველი პრეპარატები შლიან ფოსფატურ და ოქსალატურ ქვებს თირკმელებსა და შარდის ბუშტში. აქვთ შარდმდენი და სპაზმოლიტური მოქმედება. აძლიერებენ შარდსადენების მუსკულატურის პერისტალტიკას, რითაც ხელს უწყობენ ქვების გამოდევნას.
ენდროს ფესვებისა და ფესურის ნაყენი შედის პრეპარატ ცისტენალის შემადგენლობაში, რომელსაც უნიშნავენ ავადმყოფებს კენჭოვანი დაავადების დროს. ასეთი ნაყენების გამოყენება არ შეიძლება კუჭის წყლულოვანი დაავადებისა და თირკმელების უკმარისობის დროს.
ენდროს ფესვებს იყენებენ სააღდგომო კვერცხის შესაღებადაც.
სააღდგომო კვერცხის შეღებვის პროცესი
ენდროს ფესვები კარგად გარეცხეთ, მოათავსეთ პაკეტში და კარგად დაჩეჩქვეთ. დაჩეჩქვილი ენდრო შეგიძლიათ გამოკარათ მარლაში.
ქვაბში (რომლის ენდროთი შეღებვაც არ დაგენანებათ) ჩავყაროთ მასში კარგად გარეცხილი და კარგად დანაყული ენდრო, დავასხათ ცივი წყალი და ვადუღოთ 10-15 წთ.
გავაციოთ ეს ნახარში და ჩავალაგოთ ოთახის ტემპერატურის კვერცხები, დავუმატოთ 2 ან 3 სუფრის კოვზი ძმარი, 1 ჩ.კ. მარილი დადგით ცეცხლზე და წამოადუღეთ. ხარშეთ დაახლოებით 15-20 წუთი. მოხარშული კვერცხები გადაიტანეთ ცივ წყალში.
ავტორები: ს.ჩაგელიშვილი, მ.გოგორიშვილი; აგროკავკასია.
*გამოიყენეთ ექიმის რეკომენდაციის გათვალისწინებით.
