საკვები მჟავების ძირითად წყაროს მცენარეული ნედლეული და მათი გადამუშავების პროდუქტები წარმოადგენენ. ორგანული საკვები მჟავები წარმოადგენენ მცენარეული პროდუქტების _ კენკროვნები, ხილი, ბოსტნეულის შემადგენელ ნაწილს.
შაქრებთან და არომატულ ნივთიერებებთან ერთად უსუნი მონაწილეობას ღებულობენ ხილისა და მათი გადამუშავების პროდუქტების არომატის ჩამოყალიბებაში. ცხრილში მოცემულია სხვადასხვა მცენარეულ საკვებ ობიექტში შემავალი ძირითადი მჟავების დასახელება.
ხილსა და კენკროვნებში განსაკუთრებით ხშირად ვხვდებით ლიმონისა და ვაშლის მჟავებს. სხვა მჟავებიდან კი – ქინის, ქარვისა და მჟაუმჟავას. საკმაოდ გავრცელებულია გლიკოლის, ფუმარის, გლიცერინისა და ღვინის მჟავები. საკვები მჟავების კონცენტრაცია სხვადასხვა ნედლეულში საკმაოდ განსხვავებულია.
ციტრუსები ძირითადად შეიცავენ ლიმონის მჟავას და მცირე რაოდენობით ვაშლის მჟავას, მისი შემცველობა ფორთოხალში საერთო მჟავიანობის 10-25%, მანდარინში 20%-ზე ნაკლები, ლიმონში კი 5%-მდე.
ლიმონის მჟავის შემცველობა ანანასებში 85%-ს აღწევს, ვაშლისმჟავისა კი 10%-ს. კურკოვან და თესლოვან ხილში დომინირებულ მჟავას ვაშლისმჟავა წარმოადგენს. მისი რაოდენობა 50-90%-ის ფარგლებში მერყეობს.
ვაშლის მჟავე ჯიშებში, ვაშლისმჟავა საერთო მჟავიანობის შემცველობა 90%-ს შეადგენს, ბალსა და ალუბალში 85-90%, ქლიავში (სორტზე დამოკიდებულებით) 35-90%.
ატამსა და გარგარში მჟავიანობის 90% მოდის ლიმონის, ვაშლისა და ქინის მჟავებზე. ამასთან ლიმონისა და ვაშლის მჟავების თანაფარდობა საკმაოდ დიდ საზღვრებში იცვლება და დამოკიდებულია სიმწიფის ხარისხზე. დადგენილია, რომ დამწიფების სტადიაში ატამში ვაშლის მჟავის შემცველობა მატულობს, ხოლო ლიმონისა კი კლებულობს.
სხვა ხილისაგან განსხვავებით, ყურძნის ძირითადი მჟავა ღვინის მჟავაა და იგი საერთო მჟავიანობის 50-65%-ს შეადგენს. დანარჩენი მოდის ვაშლისმჟავასა (25-30%) და ლიმონმჟავაზე (10%-მდე). დამწიფების პროცესში ვაშლისმჟავის შემცველობა ბევრად უფრო სწრაფად კლებულობს ვიდრე ღვინისმჟავისა.
კენკროვნების უმეტესობაში, ყურძნისაგან განსხვავებით, ჭარბობს ლიმონმჟავა. მაგალითად ტყის მარწყვში მისი რაოდენობა საერთო მჟავიანობის 70-90% შეადგენს, მოცხარში _ 85-90%. მაყვალში 65-85% წარმოდგენილია იზოლიმონის მჟავა.
ხილსა და ბოსტნეულში შემავალი ძირითადი საკვები მჟავები
ხილსა და ბოსტნეულში, მჟავების განსაზღვრული რაოდენობა შესაძლებელია იყოს მარილების სახით. სხვა ორგანული მჟავებისაგან განსხვავებით რძის მჟავა ხილსა და ბოსტნეულში ძირითადად წარმოიქმნება მიკრობიოლოგიური პროცესების შედეგად.
ბოსტნეულის მჟავიანობას განაპირობებენ ორგანული მჟავების საკმაოდ ფართო სპექტრი. ტომატების განმასხვავებელ თავისებურებას წარმოადგენს მის შემადგენლობაში არაორგანული მჟავების _ ფოსფორის, გოგირდისა და მარილმჟავის არსებობა.
რძესა და რძის პროდუქტების ძირითად ორგანულ მჟავას რძის მჟავა წარმოადგენს, რომელიც წარმოიქმნება ლაქტოზის (რძის შაქრის) ბიოქიმიური გარდაქმნის საფუძველზე.
ავტორები: დალი წულაია, ეთერ სარჯველაძე /სურსათის ქიმია/
იხილეთ აგრეთვე: ვიტამინები და სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტები
