აზერბაიჯანი აგრძელებს ჩაის მოყვანის განვითარების სახელმწიფო პროგრამის 2018–2027 წლების განხორციელებას. გეგმის თანახმად, 2027 წლისთვის ამ კულტურის ფართობი 3000 ჰექტარამდე უნდა გაიზარდოს.
ჩაი არ არის მხოლოდ სასმელი, არამედ მთელი კულტურა, რომელიც აერთიანებს მილიონობით ადამიანს მთელ მსოფლიოში. თუმცა, დღეს ჩაის ინდუსტრია სერიოზული გამოწვევების წინაშე დგას: ფასების რყევები, ტექნოლოგიების ნაკლებობა, კლიმატური რისკები და დაფინანსებაზე შეზღუდული წვდომა.
ამ პირობებში განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მეტი ყურადღება მიექცეს წარმოების ლოკალიზაციას: ადგილობრივი მწარმოებლების მხარდაჭერა და ამ პროდუქტის მსოფლიო ბაზარზე პოპულარიზაციის ახალი მიდგომების ძიება.
ადგილობრივ ფერმერებს ჩაის მოყვანისთვის სუბსიდიები ეძლევათ, ასევე წვიმის სარწყავი სისტემების ღირებულების ნაწილობრივი კომპენსაცია. თუმცა, ასეთი მხარდაჭერის მიუხედავად, ინდუსტრიაში მნიშვნელოვან გარღვევაზე საუბარი არ არის.
გასულ წელს ქვეყანამ 12 424 ტონა ჩაი აწარმოა, რაც წინა წელთან შედარებით 7.2%-ით მეტია. თუმცა, 2025 წლის იანვარ-აპრილში, გასული წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით, წარმოება 8.2%-ით შემცირდა. 4 თვის განმავლობაში 3 602 ტონა ჩაი იქნა წარმოებული.
ეს ბაზარი კვლავ მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული იმპორტზე. სახელმწიფო საბაჟო კომიტეტის მონაცემებით, 2024 წელს აზერბაიჯანში იმპორტირებულია 14 388 ტონა ჩაი, რომლის ღირებულება 76,5 მილიონი დოლარია. ამავდროულად, ექსპორტმა მხოლოდ 747 ტონა შეადგინა, რომლის ღირებულება 6,63 მილიონი დოლარია. ადგილობრივი წარმოება კვლავ ვერ აკმაყოფილებს შიდა საჭიროებებს, რაც იმას ნიშნავს, რომ უცხოურ მარაგებზე დამოკიდებულება გარდაუვალია.
ექსპერტი ხალიდ ქერიმლი მიიჩნევს, რომ იმპორტი შესაძლოა 2025 წლის შუა პერიოდიდან შემცირდეს, თუმცა ეს შიდა ბაზარზე ფასების ზრდას არ გამოიწვევს.
ჩვენს ქვეყანაში ყველაზე პოპულარული ჩაის ნაწილი ლენქორანში იწარმოება. ამ რეგიონში ჩაის ასორტიმენტი მუდმივად ფართოვდება. მყიდველებს სთავაზობენ ჩაის ფართო არჩევანს, რომელიც განსხვავდება ხარისხით, გემოთი და დამუშავების მეთოდით. გამყიდველები აღნიშნავენ, რომ ყველაზე პოპულარულია ხელმისაწვდომი ჯიშები, რომელთა ღირებულება კილოგრამზე 15-25 მანათია (8,82 – 14,71 $) და რომლებიც ყოველდღიური მოხმარებისთვის არის შეძენილი. ჩაის ელიტური ჯიშები, რომელთა ღირებულება 450 მანათს (264,71 $) აღწევს, ყველაზე ხშირად საჩუქრად იყიდება. თუმცა, ეს, რა თქმა უნდა, აღარ არის მასობრივი, არამედ ნიშური სეგმენტი.
მდგრადი განვითარების კვლევის ცენტრის თავმჯდომარე ნარიმან აგაევი ხაზს უსვამს, რომ აზერბაიჯანში კარგი ხარისხის ადგილობრივი ჩაი კილოგრამი 40-დან 200 მანათამდე (23,53 117,65 $) ღირს.
„აზერბაიჯანული ჩაი კარგია თავის ჯგუფში. ამავდროულად, შეზღუდული ტერიტორიის გათვალისწინებით, პრობლემურია ადგილობრივი წარმოების მოცულობის გაზრდაზე საუბარი. მიწის შეზღუდვების გარდა, არ უნდა დაგვავიწყდეს კლიმატური შეზღუდვები. მაგალითად, ასტარის რეგიონში, კლიმატის გამო, ბრინჯის დათესვა ერთი თვის დაგვიანებით დაიწყო – კლიმატის ცვლილება ჩაის ნარგავებზეც მოქმედებს. კარგი ჩაის მოსაყვანად საჭიროა ფერდობი, დილის ნისლი და სასურველია ახლოს წყალსაცავი“, – ამბობს ის.
ექსპერტი დასძენს, რომ მონოჯიშიანი ჩაი გლობალურ ჩაის ბაზარზე იშვიათია. ყველაზე ხშირად, ეს რამდენიმე სახეობის ნაზავია. რა თქმა უნდა, აზერბაიჯანი ჩაიზე დიდ ფულს ვერ გამოიმუშავებს. თუმცა ეს არ ნიშნავს, რომ ეს ინდუსტრია არ უნდა განვითარდეს. თუ ჩვენს ნიშას ვიპოვით, ეს უკვე წარმატებაა, დარწმუნებულია ის.
პროდუქტის პოპულარიზაციის შესაძლო ზომებს შორის, აგაევი მარკეტინგული იდეების გამოყენებას გვთავაზობს: „აზერბაიჯანული ჩაის მყიდველები ყოველთვის იქნებიან. მთავარია მისი სწორად რეკლამირება. მაგალითად, შეგიძლიათ ქვეყანაში ჩამოსულ თითოეულ უცხოელს ჩაის სუვენირების პაკეტი აჩუქოთ. ეს კარგი სავიზიტო ბარათი იქნებოდა და ჩვენს ჩაის მსოფლიოში უფრო ცნობადს გახდიდა“.
ის ასევე მიუთითებს ევროპული ბაზრების პოტენციალზე, სადაც ხილის დანამატებით შემცველი ჩაი განსაკუთრებით მოთხოვნადია, ხოლო აშშ-ში – ცივ ჩაიზეა მაღალი მოთხოვნა. ჩვენს ქვეყანაში კლასიკური შავი ჩაი ყველაზე პოპულარული რჩება. ახალი ბაზრების პოვნა შესაძლებელია, მთავარია, საკითხს კრეატიულად, გამბედაობითა და შრომისმოყვარეობით მივუდგეთ. გლობალური კონკურენციის კონტექსტში მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ ტრადიციების შენარჩუნება, არამედ მომხმარებელთა ცვალებად მოთხოვნასთან ადაპტაციაც.
საერთაშორისო ჩაის ასპარეზზე ლიდერები არიან ჩინეთი (წელიწადში 3 მილიონ ტონაზე ოდნავ მეტი), ინდოეთი (დაახლოებით 1.4 მილიონი ტონა), კენია (450+ ათასი ტონა), შრი-ლანკა. თუმცა, ამ ქვეყნების დომინირების მიუხედავად, სხვა მოთამაშეებისთვისაც არსებობს ნიშა.
აზერბაიჯანული ჩაი ადგილობრივი პროდუქტია, რომელსაც თავისი ხასიათი აქვს. მაგრამ იმისათვის, რომ მან მსოფლიოში შესამჩნევი ადგილი დაიკავოს, საჭიროა სისტემატური მუშაობა: დარგვიდან შეფუთვამდე, ხარისხიდან ლოჯისტიკამდე.
ავტორი: ელია ბელსკაია
წყარო: zerkalo.az
