ყვითელი აკაცია (კარაგანა, უძრახელას გვარის ბუჩქი, ლათ. Caragána arboréscens) არის ამ ბუჩქი ან ხე პარკოსანთა ოჯახიდან. სიმაღლე 2- 7 მ-მდე. ბუნებაში კარაგანა გვხვდება კავკასიაში, ყაზახეთსა, და მონღოლეთში, ასევე ურალსა და ციმბირში. მას შეუძლია წარმატებით გაუძლოს როგორც სიცხეს, ასევე სიცივეს.
ყვითელი აკაციის უხვი ყვავილობის და ლამაზი, საინტერესო ნაყოფის გამო, ეს მცენარე ნაკვეთის მშვენებაა. იგი გამოირჩევა გამძლეობითა და არაპრეტენზიულობით, რის გამოც ფართოდ გამოიყენება მებაღეობაში.
მცენარის აღწერა
კარაგანას აქვს ბუჩქის ან დაბალი ხის ფორმა მონაცრისფრო-მომწვანო ქერქით. მის ღეროზე, ფოთლის პირებთან ყალიბდება მრავალი მყარი ყლორტები თხელი ეკლებით. მცენარის მაქსიმალური სიმაღლე აღწევს 7 მ, მაგრამ ყველაზე ხშირად არ აღემატება 3 მ.
ტოტებზე არის წყვილი ფოთლები, მათ შორის 4-დან 12 წყვილამდე ელიფსის ფორმის პატარა ფოთოლი. ცალკეული ფოთლების ზომა 2,5 სმ-ს აღწევს. ახალგაზრდა ფოთლები გაზაფხულზე მოვერცხლისფრო-მომწვანოდ ჩანს. ფორმით იგი წააგავს აკაციის ფოთლებს, რის გამოც კარაგანამ მიიღო მეორე სახელი. ეს მცენარე არ მიეკუთვნება აკაციის გვარს, ისევე როგორც პარკოსნების ოჯახის სხვა წარმომადგენელი – რობინია, რომელიც ცნობილია როგორც თეთრი აკაცია.
გაზაფხულის ბოლოს, ტოტებზე ჩნდება თანაყვავილედი, რომლებიც შედგება კაშკაშა ყვითელი პეპლის ფორმის ყვავილებისგან, რომელიც დამახასიათებელია პარკოსნების ოჯახისთვის. ისინი ყალიბდებიან ფოთლის იღლიებში.
უხვი ყვავილობის პერიოდი დაახლოებით 2 კვირა გრძელდება. ყვავილებს აქვს სასიამოვნო სურნელი და იზიდავს დამატვერიანებელ მწერებს. ყვითელ აკაციას აქტიურად ეტანება ფუტკარი, იგი ითვლება ძვირფას თაფლოვან მცენარედ.
ზაფხულის ბოლოს, ყვავილების ნაცვლად, ბუჩქებზე ნაყოფი ყალიბდება 5 სმ-მდე ღეროების სახით, ნაყოფის ფორმის გამო ხეს ბარდასაც უწოდებენ. ახალგაზრდა წიპწები ნაცრისფერ-მწვანე ფერისაა, მაგრამ მომწიფებისთანავე ყავისფერი ხდება.
კარაგანა გამოიყენება არა მხოლოდ მებაღეობაში, არამედ მრეწველობაშიც. ხის მასალა გამოიყენება ორნამენტული სამუშაოებისთვის, ახალგაზრდა ყლორტებიდან შესაძლებელია კალათების ქსოვა.
კარაგანას თესლი და ახალგაზრდა ნაყოფი-ღეროები ითვლება საკვებად და გემოთი მწვანე ლობიოს მსგავსია. ფუტკრის გარდა ყვითელი აკაცია უყვართ პატარა ფრინველებსაც, რომლებიც მის ბუჩქებში სახლდებიან და მისი თესლით იკვებებიან.
ყვითელი აკაცია პოპულარობით არ ჩამოუვარდება ნამდვილ აკაციას. ეს მცენარე ნაკლებად მომთხოვნია და უკეთ იტანს არახელსაყრელ პირობებს და ცივ ზამთარს. სხვა პარკოსნების მსგავსად, კარაგანას შეუძლია ნიადაგის გამდიდრება აზოტით და ზოგადად ნიადაგის ხარისხის გაუმჯობესება, ასევე აქვს მაღალი დეკორატიული მახასიათებლები და იზიდავს დამამტვერიანებლებს ბაღში. სათანადო ზრუნვით, ასეთი ბუჩქს შეუძლია დაახლოებით 60-70 წელი იცოცხლოს.
ყვითელი აკაციის დარგვის შესახებ
ღია ფესვთა სისტემით ნერგების არჩევისას უპირატესობა ენიჭება ორწლიან ბუჩქებს, შესყიდვა კი გაზაფხულის პირველ ნახევარში ხდება. რეკომენდებულია ჯიშური მცენარეების შეძენა კონტეინერებში.
ყვითელი აკაცია უპრეტენზიოა და წარმატებით უძლებს ყინვას, გვალვის პერიოდებს და დაბინძურებულ ჰაერს. თვისებების ეს ნაკრები, თავის მიმზიდველ გარეგნობასთან ერთად, კარაგანას შესანიშნავ მცენარედ აქცევს ქალაქის ბაღებისა და პარკების მოსაწყობად, მაგრამ იმისათვის, რომ ბუჩქი ყველაზე აქტიურად განვითარდეს, მნიშვნელოვანია მისთვის შესაფერისი ადგილის არჩევა. კარაგანას ურჩევნია მზიანი ან ოდნავ დაჩრდილული ადგილები და არ ეშინია ძლიერი ქარის, ამიტომ მისი დარგვა შესაძლებელია ღია ადგილებში. ჩრდილში ბუჩქი ნაკლები სიუხვით გამოირჩევა.
მცენარე არც ნიადაგის შემადგენლობისადმი არის მომთხოვნი, ის დაკმაყოფილდება ნებისმიერი ნიადაგით, რომელიც საკმარისად ნოყიერია და არ აგროვებს ზედმეტ ტენს, ოდნავ მჟავედან ტუტემდე – ყველაზე სასურველია კირქვოვანი ნიადაგი.
კარგია, თუ გამწვანების ადგილზე ნიადაგი ძალიან სწრაფად არ გაშრება – სუბსტრატის ზომიერი ტენიანობა დადებითად იმოქმედებს ბუჩქის ყვავილობასა და ზრდაზე. ბუნებაში, კარაგანას შეუძლია გაიზარდოს თუნდაც ყველაზე ღარიბ მშრალ და კლდოვან ნიადაგებზე, მაგრამ ვერ იტანს ძალიან დაჩრდილულ ადგილებს, ასევე ზედმეტად მძიმე და მკვრივ ნიადაგს, რომელსაც არ ახასიათებს აერაცია და დრენაჟი.
ჯგუფური დარგვის დროს ბუჩქებს შორის მანძილი დამოკიდებულია ზრდასრული მცენარეების გვირგვინის ზომაზე და სასურველ ეფექტზე.
თუ ადგილზე ნიადაგი ღარიბია, დარგვისას შეგიძლიათ ორმოში დაამატოთ სუპერფოსფატი და კალიუმის სულფატი (თითოეული 1 სუფრის კოვზი). დარგვის შემდეგ მცენარეებს კარგად რწყავენ, თითოეული ბუჩქისთვის 1 ვედრო წყალი. მორწყვის შემდეგ შესაძლებელია მულჩირება.
კარგად ფესვგადგმული კარაგანა მხოლოდ მინიმალურ მოვლასა და ყურადღებას მოითხოვს. ბუჩქი უპრობლემოდ მოითმენს გვალვას და არ საჭიროებს ხშირ კვებას.
მორწყვა
გვალვისადმი მდგრადი ყვითელი აკაცია არ საჭიროებს მუდმივ მორწყვას, მაგრამ ხანგრძლივი გვალვის დროს რეკომენდებულია მორწყვა. მორწყვა ასევე სასარგებლო იქნება კარაგანებისთვის, რომლებიც იზრდება ღია და მშრალ კლიმატში.თუ ზრდება კონტეინერში, ის რეგულარულად უნდა მოხდეს მოირწყას.
კვება
ვინაიდან პარკოსანთა ოჯახიდანაა, კარაგანას შეუძლია ჰაერიდან აზოტის მიღება და ნიადაგის გამდიდრება, ამიტომ ბუჩქს არ აქვს განსაკუთრებული საჭიროება სასუქებზე. ნიადაგის სტრუქტურის გასაუმჯობესებლად, შეგიძლიათ შემოიფარგლოთ ასეთი კომპოსტით ან სხვა ორგანული ნივთიერებების გამოყენებით.
გასხვლა
ყვითელ აკაციას არ ეშინია ღრმა გასხვლისაც კი, რისი წყალობითაც მისი ვარჯისთვის სასურველი ფორმის მიცემა შეგიძლიათ. ფორმირება შეგიძლიათ დაიწყოთ აკაციის ზრდის მე-2 წლიდან. მცენარე უნდა გაისხლას ადრე გაზაფხულზე ან ყვავილობის შემდეგ.
ყვითელი აკაცია შეიძლება გამოიყენოთ გამწვანებაში სხვადასხვა მიზნებისთვის. ბაღის გაფორმების გარდა, ბუჩქი ნიადაგს აზოტით ამდიდრებს, კარაგანას განვითარებული ფესვთა სისტემა აძლიერებს ფერდობებს და მისი მკვრივი ნარგავები შეიძლება იყოს კარგი ქარისაცავი.
მეფუტკრეობაში
ღირებული თაფლოვანი მცენარეა. ბუნებრივი ზრდის ზონაში თაფლპროდუქტიულობა 300-350 კგ/ჰა-ს აღწევს.
იხილეთ აგრეთვე: თეთრი აკაცია
