ციტრუსი ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული ხილის ჯგუფია, რომელიც გამოირჩევა თავისი არომატით და სასარგებლო თვისებებით. ციტრუსს ადამიანი ოდითგანვე იყენებდა არა მარტო კულინარიაში, არამედ, მედიცინაშიც.
ლიმონი, ფორთოხალი, მანდარინი, გრეიპფრუტი და სხვა ციტრუსები ყოველდღიურ რაციონში ხშირად გვხვდება, რადგან ისინი არამარტო გემრიელია, არამედ უამრავ ვიტამინსა და მინერალს შეიცავს.
ამ სტატიაში განვიხილავთ ციტრუსის სხვადასხვა ტიპს, მათ სარგებელს და მოვლის საშუალებებს.
ციტრუსის ტიპები
ციტრუსის ოჯახი მრავალფეროვნებით გამოირჩევა, მაგრამ რამდენიმე სახეობა განსაკუთრებით პოპულარულია და ფართოდ გამოიყენება. თითოეული მათგანს აქვს დამახასიათებელი და უნიკალური გემო.
ლიმონი
ლიმონი ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი ციტრუსია რომელსაც თავისი სიმჟავე და გამოკვეთილი არომატი გამოარჩევს. ის ფართოდ გამოიყენება კულინარიაში – სალათებში, დესერტებში, სოუსებში და სასმელებში. გარდა საკვების დამუშავებისა, ლიმონს ხშირად იყენებენ სახლის მოვლისთვის, როგორც ბუნებრივ სადეზინფექციო საშუალებას.
- მდიდარია C ვიტამინით, რაც იმუნიტეტს აძლიერებს.
- ხელს უწყობს საჭმლის მონელებას და ორგანიზმის დეტოქსიკაციას.
- შეიცავს ანტიოქსიდანტებს, რომლებიც ეხმარება კანის სიჯანსაღის შენარჩუნებას.
ფორთოხალი
ფორთოხალი მსოფლიოს ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული ხილია და არა მხოლოდ თავისი ტკბილი გემოთი, არამედ უნივერსალურობითაც გამოირჩევა. ის გამოიყენება როგორც ახალი, ასევე წვენის სახით. ფორთოხალი ხშირად გვხვდება დესერტებში, სოუსებსა და სალათებში.
- უზრუნველყოფს დიდი რაოდენობით C ვიტამინს, რაც თავისუფალი რადიკალებისგან იცავს ორგანიზმს.
- შეიცავს დიეტურ ბოჭკოებს, რაც საჭმლის მონელებას უწყობს ხელს.
- ხელს უწყობს გულ-სისხლძარღვთა ჯანმრთელობას და დაბალანსებული წონის შენარჩუნებას.
მანდარინი
მანდარინი უფრო პატარაა, ვიდრე ფორთოხალი, და მისი გემო ტკბილი და ნაზია. ის განსაკუთრებით პოპულარულია ზამთრის თვეებში და ხშირად უკავშირდება დღესასწაულებს.
- მდიდარია ვიტამინებით, როგორიცაა A და C, რაც კარგია მხედველობისთვის და კანისთვის.
- შეიცავს ბუნებრივ შაქრებს, რომლებიც ენერგიას სწრაფად აღადგენს.
- აქვს მსუბუქი სედატიური ეფექტი, რაც სტრესის შემცირებაში ეხმარება.
გრეიპფრუტი
გრეიპფრუტი ოდნავ მომწარო გემოთი და სურნელით გამოირჩევა. მას ხშირად ირჩევენ ის ადამიანები, ვინც ჯანსაღი კვების წესებს მიჰყვება, რადგან თუ გადაამოწმებთ კალორიების ცხრილს, ნახავთ, რომ კალორიების დაბალი შემცველობა აქვს.
- ხელს უწყობს ნივთიერებათა ცვლის გაუმჯობესებას და წონის კლებას.
- მდიდარია წყლით და ხელს უწყობს ორგანიზმის ჰიდრატაციას.
- შეიცავს ლიკოპენს, რაც გულის ჯანმრთელობას და სიმსივნის საწინააღმდეგო მოქმედებას უკავშირდება.
ლაიმი
ლაიმი პატარა და ინტენსიურად სურნელოვანი ციტრუსია, რომელიც ლიმონის მსგავსია, თუმცა უფრო გამოკვეთილი გემო აქვს. ის ხშირად გამოიყენება ტროპიკულ სასმელებში, მექსიკურ და აზიურ სამზარეულოში.
- აქვს ანტიბაქტერიული თვისებები და ორგანიზმის დეტოქსიკაციას უწყობს ხელს.
- მდიდარია C ვიტამინით.
- ხელს უწყობს გულ-სისხლძარღვთა სისტემის ჯანმრთელობას.
ციტრუსის სასარგებლო თვისებები
ციტრუსის ხილი არა მხოლოდ გემრიელი და მრავალფეროვანი, არამედ ჯანმრთელობისთვის მნიშვნელოვან ნუტრიენტებს შეიცავს. მისი რეგულარული მოხმარება ხელს უწყობს სხეულის ფუნქციონირებას და მრავალი დაავადების პრევენციას.
იმუნური სისტემის გაძლიერება
ციტრუსის ხილი C ვიტამინის ერთ-ერთი საუკეთესო წყაროა, რომელიც ორგანიზმის იმუნური სისტემის გაძლიერებაში მნიშვნელოვან როლს თამაშობს. ეს ვიტამინი აძლიერებს თეთრი სისხლის უჯრედების წარმოებას, რომლებიც ინფექციების საწინააღმდეგოდ მოქმედებენ. ციტრუსის ანთების საწინააღმდეგო თვისებები ხელს უწყობს გაციების, გრიპის და სხვა ვირუსული დაავადებების თავიდან აცილებას.
ანტიოქსიდანტური ეფექტი
ციტრუსის ხილი მდიდარია ანტიოქსიდანტებით, როგორებიცაა ფლავონოიდები და ბეტა-კაროტინი. ეს ნივთიერებები ებრძვიან თავისუფალ რადიკალებს, რომლებიც უჯრედების დაზიანებას და დაბერებას იწვევენ. ანტიოქსიდანტები ასევე დაკავშირებულია გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებისა და სიმსივნის რისკის შემცირებასთან.
კანის ჯანმრთელობა
C ვიტამინი კანის სიჯანსაღისთვის აუცილებელია, რადგან ის კოლაგენის გამომუშავებას უწყობს ხელს. კოლაგენი კანის ძირითადი სტრუქტურული ცილაა, რომელიც მას სიმკვრივესა და ელასტიურობას აძლევს. ციტრუსის რეგულარული მოხმარება ხელს უწყობს კანის პიგმენტაციის გაწონასწორებას, ნაოჭების პრევენციას და კანის ბუნებრივ სიპრიალეს.
გულ-სისხლძარღვთა სისტემა
ციტრუსის ნაყოფი მდიდარია კალიუმით, რომელიც სისხლის წნევას არეგულირებს და გულ-სისხლძარღვთა სისტემის ფუნქციონირებას აუმჯობესებს. ფლავონოიდები და დიეტური ბოჭკოები ქოლესტერინის დონეს ამცირებენ, რაც აორთქლებადი ცხიმის დაგროვებას უშლის ხელს. ციტრუსის მოხმარება ხელს უწყობს სისხლის მიმოქცევას და ინფარქტისა თუ ინსულტის რისკის შემცირებას.
საჭმლის მომნელებელი სისტემა
ციტრუსის ხილი მდიდარია უჯრედისით, რომლებიც საჭმლის მონელებას და ჯანმრთელ მიკროფლორას უჭერენ მხარს. ამასთან, ციტრუსის ბუნებრივი სიმჟავე ხელს უწყობს საკვების დაშლას და ორგანიზმიდან ტოქსინების გამოდევნას.
ნივთიერებათა ცვლის გაუმჯობესება
ციტრუსი შეიცავს მინერალებს, როგორიცაა მაგნიუმი და კალციუმი, რომლებიც ნივთიერებათა ცვლის პროცესს ასტიმულირებენ. მისი დაბალი კალორიულობა და მაღალნუტრიციული ღირებულება ციტრუსს იდეალურ საკვებად აქცევს მათთვის, ვინც წონას აკონტროლებს.
როგორ მოვუაროთ ციტრუსს
რაც შეეხება მოვლას, ამას სჭირდება ცოდნა და გამოცდილება და პროცესი საკმაოდ საინტერესო და სასიამოვნოა. თუ გადაწყვეტთ ციტრუსის მოშენებას, აუცილებელია იცოდეთ რაც შეიძლება მეტი ინფორმაცია მისი მოვლის შესახებ.
ქვემოთ მოკლედ არის განხილული მოვლასთან დაკავშირებული საკითხები, რაც ზოგად წარმოდგენას შეგიქმნით.
განათება
ციტრუსის ხეებს უყვართ მზე და სითბო. ამიტომ, უპირატესობა ენიჭება ისეთ ადგილებს, სადაც ბუნებრივი განათება დღის განმავლობაში დიდხანს არის. თუ ციტრუსის მოშენებას სახლში აპირებთ, მოათავსეთ ხე ისეთ ფანჯარასთან, რომელიც მზიან მხარეს იყურება. თუ ფანჯრიდან სინათლე არ არის საკმარისი, შეგიძლიათ გამოიყენოთ დამატებითი ხელოვნური განათება, განსაკუთრებით ზამთარში, როცა დღის სინათლე შემცირებულია.
ნიადაგი
ციტრუსის ოპტიმალური ნიადაგი არის დრენაჟირებული, რაც საშუალებას მისცემს წყალს ნიადაგში თანაბრად გაიტანოს და ფესვები არ დამძიმდეს. ნიადაგის მჟავიანობაც მნიშვნელოვანია; ციტრუსი უკეთ იზრდება ოდნავ მჟავე ნიადაგში. თუ ხეს ქოთანში ზრდით, გამოიყენეთ ისეთი ნიადაგი, რომელიც სპეციალურად ციტრუსისთვისაა განკუთვნილი ან დაამატეთ მცირე რაოდენობით ქვიშა დრენაჟისთვის.
მორწყვა
ციტრუსის მორწყვისას ზომიერება უნდა დაიცვათ. მცენარეს რეგულარული მორწყვა სჭირდება, მაგრამ უნდა ერიდოთ ზედმეტ სითხეს, რადგან ის ფესვთა ლპობას იწვევს. მორწყვამდე შეამოწმეთ ნიადაგი – თუ ზედაპირი გაშრა, ეს ნიშნავს, რომ მცენარეს სჭირდება წყალი. ქოთნის ციტრუსებისთვის მნიშვნელოვანია ქოთნის ძირის ნახვრეტები, რომ ზედმეტი წყალი დროულად გამოედინოს.
გამოკვება
ციტრუსის ხეები განსაკუთრებულად ითხოვენ ნუტრიენტებს ნაყოფის და ფოთლების გასაზრდელად. სასუქი, რომელიც მდიდარია კალიუმით, კალციუმით და მაგნიუმით, იდეალური არჩევანია. სასუქის დამატება უნდა მოხდეს ზრდის სეზონის განმავლობაში – გაზაფხულიდან შემოდგომამდე. ასევე, სასურველია გამოიყენოთ ისეთი სასუქები, რომლებიც მიკროელემენტებსაც შეიცავს, მაგალითად, თუთია და რკინა.
ტემპერატურა და ტენიანობა
ციტრუსის ხეები კარგად გრძნობენ თავს 18-დან 25 გრადუს ცელსიუსამდე. ზამთარში მათი დაცვა სიცივისგან აუცილებელია, რადგან ტემპერატურის მკვეთრმა ცვლილებებმა შესაძლოა ფოთლების დაღვრა გამოიწვიოს. ტენიანობის შენარჩუნება ასევე მნიშვნელოვანია. თუ ჰაერი ძალიან მშრალია, რეკომენდებულია ხის ირგვლივ წყლის ფრქვევით ტენიანობის გაზრდა.
მავნებლებისგან დაცვა
ციტრუსის ხეები საკმაოდ მგრძნობიარენი არიან მავნებლების მიმართ, როგორიცაა ფაროსანა. ამიტომ, მცენარე უნდა შემოწმდეს რეგულარულად. მავნებლების თავიდან აცილებისთვის შესაძლებელია გამოყენებული იქნას ორგანული მეთოდები, როგორიცაა საპნიანი წყლის ან სპეციალური მცენარეული სპრეების გამოყენება.
ფორმირება და გადაჭრა
აუცილებელია რეგულარული ფორმირება, გამხმარი ან დაზიანებული ტოტების მოჭრა ხელს უწყობს მცენარის ენერგიის სწორად გადანაწილებას და ზრდის პროცესს აუმჯობესებს. გადაჭრის პროცესი უმჯობესია გაზაფხულის დასაწყისში ჩატარდეს, როცა მცენარე ზრდის აქტიურ ფაზაში შედის.
სტატია მოგვაწოდა: fiber.ge
