მცენარე, რომლის ნაყოფიც მსოფლიოს საყვარელ დელიკატესს, შოკოლადს აძლევს, პლანეტის ერთ-ერთი ყველაზე ძვირფასი ნაყოფის მომცემი კულტურაა.
კაკაო, შოკოლადის ხე ან კაკაოს ხე (Theobroma cacao) არის ტროპიკული მცენარე, რომელიც კულტურაში წარმოდგენილია 30-ზე მეტი სახეობით და უამრავი ჯიშით, განსხვავებული გემოთი და არომატული თვისებებით.
შოკოლადი, ცხელი კაკაო, დელიკატური კანფეტები – ასეთი საჩუქარი ყოველთვის შესაფერისია: დაბადების დღეზე, ახალ წელს თუ უბრალოდ სტუმრად მისვლისას. საუკუნეების მანძილზე ეს ტკბილი ცდუნება იყო განსაკუთრებული საჩუქარი, რომელსაც მოაქვს უცვლელი სიხარული.
კაკაოს წარმოშობის ისტორიიდან
ამ მცენარის თესლები პირველად ევროპაში 1520 წელს ამერიკიდან ჩამოიტანეს. იმ დროისთვის კაკაო უკვე ფართოდ იყო გაშენებული ამერიკაში და მისი თესლები იმდენად ძვირფასი იყო, რომ გადახდის საშუალებადაც კი გამოიყენებოდა. აცტეკები მას იყენებდნენ სპეციალური სასმელის დასამზადებლად, რომელსაც მატონიზირებელი ეფექტი ჰქონდა.
სასმელს ძალიან მარტივად ამზადებდნენ: თესლების ფხვნილს ურევენ წყალში და სვამდნენ. ღარიბები ფართოდ იყენებდნენ მშრალ, დაქუცმაცებულ ხილის ქერქს უნიკალური სასმელის დასამზადებლად. ცნობილი გერმანელი მეცნიერისა და მოგზაურის ჰუმბოლდტის ჩვენებით, მდინარე ორინოკოს ინდიელები ფართოდ მოიხმარდნენ მხოლოდ ნაყოფის რბილობს, თესლს და ქერქს კი ყრიდნენ.
დღესდღეობით, კაკაოს ხე ფართოდ არის გაშენებული ბევრ ტროპიკულ ქვეყანაში, კონკრეტულად დასავლეთ აფრიკაში, განსაკუთრებით განაში, შრი-ლანკაში, ინდონეზიაში და ასევე ლათინური ამერიკის ქვეყნებში (ბრაზილია და ა.შ.). ის თითქმის მთელ მსოფლიოში იზრდება ბოტანიკური ბაღების სათბურებში, ასევე ეგზოტიკური მცენარეების მოყვარულთა მიერ, მოშენებულია ოთახის კულტურად.
კაკაოს ხე სახლში
თუ გსურთ შოკოლადის (კაკაოს) ხე (Theobroma cacao) გაზარდოთ, ან უნდა იცხოვროთ ტროპიკულ გარემოში ან უნდა გაზარდოთ შენობაში, სასურველია ტენიან სათბურში. რასაკვირველია, ხე არასოდეს იქნება ისეთი აყვავებული, როგორიც შეიძლება ტროპიკებში იყოს.
დარგვა და გაშენება:
- იპოვეთ შესაფერისი ყვავილების ქოთანი. ის საკმარისად დიდი უნდა იყოს იმისთვის, რომ მცენარე გაიზარდოს.
- მოამზადეთ ნიადაგი. გამოიყენეთ კომპოსტისა და ქვიშის ნარევი მდიდარი, ქვიშიანი ნიადაგის გარემოს შესაქმნელად. მას უნდა ჰქონდეს კარგი დრენაჟი, მაგრამ ამავე დროს შეინარჩუნოს ტენიანობა.
- თესლი ან ნერგი ქოთანში ჩარგეთ. კაკაოს თესლები საკმაოდ ადვილად აღმოცენდება. შენიშვნა: დარგვამდე თესლი უნდა გაღივდეს. თესლს დარგვიდან დღეში ორჯერ მაინც სჭირდება მორწყვა. მორწყვისას აუცილებლად გამოიყენეთ გამფრქვევი, რათა ზრდასრული მცენარის მსგავსად მორწყვისას თესლი არ დაზიანდეს.
- ქოთანი თბილ, ნოტიო გარემოში შეინახეთ. იდეალურ შემთხვევაში, ეს უნდა იყოს ტემპერატურის კონტროლირებადი სათბური. თუ გეგმავთ მცენარის შენახვას დახურულ სივრცეში ასეთი ტემპერატურისა და ტენიანობის გარეშე, აირჩიეთ ყველაზე თბილი ადგილი. კაკაოს ხეებისთვის სასურველი ტემპერატურის დიაპაზონი არის 210C, ყველაზე დაბალი დონე 160C, მკვეთრი და მუდმივი რყევების გარეშე. აუცილებლად მოათავსეთ წყლის თასი ხის გვერდით ისე, რომ მისმა აორთქლებამ ნოტიო მიკროკლიმატი შექმნას.
- კაკაოს ხეს რეგულარულად შეასხურეთ წყალი. მშრალი ჰაერი სწრაფად მოკლავს ამ მცენარეს, ამიტომ ტენიანი გარემოს შენარჩუნება სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია. ახალგაზრდა ნერგებისთვის.
- დაიცავით შოკოლადის ხე მზის პირდაპირი სხივებისგან და ინტენსიური სითბოს წყაროებისგან. შოკოლადის ხე ბუნებაში ტროპიკული ტყეების ჩრდილში იზრდება. მას არ უყვარს მზე და სწრაფად მოკვდება, ძლიერი სიცხე იგივეს გააკეთებს, ამიტომ პირდაპირ გამათბობელთან ნუ დადგავთ.
- შეინახეთ კაკაოს ხე თბილად. სიცივე შოკოლადის ხის კიდევ ერთი მტერია. ეს საკმაოდ კაპრიზული მცენარეა, რომელიც უნდა გაიზარდოს თბილ გარემოში, მაგრამ არა ძალიან მშრალ ან ცივ ატმოსფეროში. როგორც აღინიშნა, მისი განთავსება მსუბუქ სითბოს წყაროსთან საკმარისი უნდა იყოს წარმატებული ზრდის უზრუნველსაყოფად. ზოგიერთ ენთუზიასტს აქვს წარმატება ფანჯრის რაფებზე კაკაოს ხეების გახარებით, მაგრამ უმჯობესია, თუ ასეთი ფანჯარა ყოველთვის ჩრდილშია, არ გამოიყენოთ ფანჯარა, რომელიც მზის პირდაპირ სხივებს იღებს.
- მცენარე რეგულარულად მორწყეთ. ეს ხელს შეუწყობს ტენიანობის დონის შენარჩუნებას და გარემოს მიახლოებას ტროპიკული ტყის ატმოსფეროსთან, რომელიც კაკაოს მცენარეებისთვის მშობლიურია.
