ყაზახი ფერმერები და სოფლის მეურნეობის მწარმოებლები, სასკოლო კვებას ჯერ კიდევ არ აღიქვამენ პოტენციურ ბაზრად.
გაეროს სურსათისა და სოფლის მეურნეობის ორგანიზაციამ (FAO) მოუწოდა ყაზახეთს სასკოლო კვების სისტემური ტრანსფორმაციისკენ და ადგილობრივი ფერმერების უფრო მეტი ჩართულობისკენ, საგანმანათლებლო დაწესებულებების მაღალი ხარისხის საკვებით უზრუნველყოფაში.
2025 წლის 21 ნოემბერს, ასტანაში, გაეროს სურსათისა და სოფლის მეურნეობის ორგანიზაციის (FAO) ორგანიზებით, გაიმართა სემინარი სახელწოდებით „ეროვნული სურსათის უვნებლობისა და კვების გაძლიერების სტატუსი და პერსპექტივები“.
მონაწილეებმა ყურადღება გაამახვილეს გლობალურ კლიმატის ცვლილებასთან ადაპტაციაზე, მდგრადი აგროსასურსათო ბაზრების განვითარებაზე, ჯანსაღი კვების სტანდარტების დანერგვაზე, მათ შორის სკოლაში კვების უზრუნველყოფაზე, და ქვეყნის სურსათის ბალანსის მართვის ციფრული ინსტრუმენტების შექმნაზე.
ღონისძიების მთავარი მიზანი იყო სამთავრობო უწყებების, საერთაშორისო ორგანიზაციებისა და ფერმერული საზოგადოების ძალისხმევის გაერთიანება ყაზახეთში სურსათის უვნებლობის წინაშე არსებული გამოწვევების გადაჭრის გზების მოსაძებნად.
განსაკუთრებით საგანგაშოა კვებასთან დაკავშირებული დაავადებების ზრდა: ყაზახეთში ბავშვების 23% (ხუთიდან ერთი) სიმსუქნით არის დაავადებული, ხოლო სკოლის მოსწავლეთა 60%-მდე ყოველდღიურად ყიდულობს შაქრიან სასმელებსა და საჭმელს სკოლის გარეთ. FAO აღნიშნავს, რომ ყაზახეთში ბავშვებში სიმსუქნის ერთ-ერთი ყველაზე მაღალი მაჩვენებელია რეგიონში. ძირითადი მიზეზებია შაქრის მაღალი შემცველობის საკვების ჭარბი მოხმარება და ხილისა და ბოსტნეულის ნაკლებობა, არაბალანსირებული დიეტა.
„ჯანსაღი კვების განვითარებისა და მასშტაბირების ხელშეწყობის“ პროექტის ფარგლებში, FAO მთავრობას ტექნიკურ მხარდაჭერას უწევს: ინერგება სკოლებში კვების ახალი სტანდარტები და ტარდება სოციალური კვლევები. მაგალითად, აკმოლას რეგიონის სკოლებში დანერგილია ახალი დაბალანსებული მენიუ, განსაკუთრებული ყურადღება ადგილობრივი მწარმოებლების ჩართულობაზეა გამახვილებული.
„აკმოლას რეგიონში საპილოტე პროექტის განხორციელების შემდეგ, ჩვენ არაერთი პრობლემა გამოვავლინეთ. სამწუხაროდ, ყაზახი ფერმერები და სოფლის მეურნეობის მწარმოებლები სკოლის კვებას ჯერ კიდევ არ აღიქვამენ პოტენციურ ბაზარად. ასევე მნიშვნელოვანია, რომ სოფლის მეურნეობის მწარმოებლებმა გაიგონ, რომ მოსახლეობის მოთხოვნა ჯანსაღ საკვებზე მხოლოდ გაიზრდება. მაგალითად, სკოლის ახალ მენიუში შაქრის შემცველობა 3.6-ჯერ შემცირდა, ხოლო მარილის – 5-ჯერ. ასევე მნიშვნელოვანია მცირე ფერმების გაერთიანება სტაბილური მარაგების უზრუნველსაყოფად და შენახვის საკითხების მოსაგვარებლად. იმედი მაქვს, რომ ამ დისკუსიების შედეგად კონკრეტულ შედეგებს მივაღწევთ.“ FAO-ს პროგრამის კოორდინატორი ყაზახეთში, ჟანილ ბოზაევა.
დღეს ყაზახეთის მოსახლეობის დაახლოებით 50% სოფლად ცხოვრობს. ქვეყანას აქვს 1.7 მილიონი კერძო საყოფაცხოვრებო ნაკვეთი და ათასობით ფერმა და გლეხური მეურნეობა, რომლებიც აწარმოებენ საკვებს, მაგრამ მცირე მოცულობის გამო ვერ ახერხებენ სკოლებისთვის ინდივიდუალური მომსახურების მიწოდებას. კოოპერატივების ჩამოყალიბება მათ საშუალებას მისცემს შეინარჩუნონ მიწოდების სტაბილური მოცულობა, შეამცირონ ლოჯისტიკისა და შეფუთვის ხარჯები და მიიღონ წვდომა სუბსიდირების პროგრამებზე.
„კვების ხარისხის საკითხი ეროვნული უსაფრთხოების სტრატეგიულ საკითხად იქცევა. ადგილობრივ ფერმერებს შეუძლიათ სკოლების მომარაგება ბოსტნეულით, ხილით, რძის პროდუქტებით, კვერცხით, მარცვლეულით და ხორცით. ამის მისაღწევად, ჩვენ უნდა განვავითაროთ თანამშრომლობა, დავაწესოთ პროდუქტის სტანდარტები სკოლის კვებისთვის, შევქმნათ სპეციალიზებული პროდუქციის ხაზები და მოვაგვაროთ ლოჯისტიკის საკითხები. სკოლის კვების ბაზარს შეუძლია ფერმერებს უზრუნველყოს გრძელვადიანი გაყიდვების გარანტიები, ხოლო სახელმწიფოს – ბავშვთა ჯანმრთელობის გაუმჯობესება.“ ყაზახეთის ფერმერთა ასოციაციის თავმჯდომარის მოადგილე, იერმეკ აბუოვი.
2026 წელს, FAO-სთან ერთად, სამუშაო სამ სფეროში გაგრძელდება: რეგიონული რუკების შედგენა (წარმოების მოცულობის, სეზონურობის, კლიმატური საფრთხეებისადმი მდგრადობის და იმპორტზე დამოკიდებულების დონის შეფასება); ციფრული ინფრასტრუქტურის ინვენტარი (საწყობები, სამაცივრე მეურნეობები, ხილისა და ბოსტნეულის შესანახი მეურნეობები, გადამამუშავებელი ქარხნები); და ლოჯისტიკისა და ბაზრის ხელმისაწვდომობის ანალიზი (პროდუქტის ფაქტობრივი მარშრუტები, ბაზრებამდე მანძილი და სატრანსპორტო ქსელის შეფერხებები).
შედეგად, თითოეული რეგიონისთვის შემუშავდება სურსათის პროფილი, გამჭვირვალე და მართვადი სურსათის ნაკადის სისტემა და აშენდება ეფექტური შენახვისა და გადამუშავების ინფრასტრუქტურა.
წყარო: dknews.kz
