სვია (ლათ. Humulus lupulus-Хмель обыкновенная) მრავალწლიანი, ხვიარა ბალახოვანი მცენარეა კანაფისებრთა ოჯახიდან, მრავალწლიანი, გრძელი ფესურით. ღეროები ერთწლიანია, ექვსკუთხა, ხვიარა, ყოველწლიურად ამოდიან ფესურას კვირტებიდან, სწრაფად იზრდებიან, ყვავილობის დასაწყისისათვის 6-7 მ სიმაღლისაა.
ფოთლები მოპირისპირეა, გრძელყუნწიანი, მთლიანი ან სამ-ხუთჯერ დანაკვთული, კიდეები ხერხისებრი. ორსქესიანი მცენარეა, ყვავილები წვრილი აქვს. მტვრიანიანი ყვავილები საგველაადა შეკრებილი და ფოთლის უბეებშია მოთავსებული, ბუტკოიანი ყვავილები კი დაფარულია კრამიტისებურად განლაგებული ფურცლებით, რომლებიც გრძელ (1,5-2 სმ) ყვავილედს ქმნიან. ეს თანაყვავილედი გირჩია, ნაყოფი _ დაბრტყელებული, ერთთესლა კაკლუჭაა.
სვია ყვავილობს ივნის-აგვისტოში, ნაყოფი მწიფდება ივლის-სექტემბერში.
სვიას ამრავლებენ ბოსტნებსა და საბაღე ნაკვეთებში, ლუდის გამოსახდელად, სამრეწველო მიზნებისათვის.
სამკურნალოდ გირჩებს აგროვებენ სრულ დამწიფებამდე, როდესაც მომწვანო-ყვითელი შეფერილობა აქვს (ზაფხულის ბოლოს). დაუშვებელია მწიფე გირჩების სამკურნალოდ გამოყენება (ამ დროს მუქი ყვითელი ფერისაა). მათ აგროვებენ ხელით, შემოსულ გირჩებს ახმობენ ჩრდილში, მზისგან დაცულ ადგილას.
სვია შეიცავს ლუპუოინს, ეთერზეთს, რომლის შემადგენლობაში შედის მირცენოდი, ჰუმულენი, ფარნეზენი. გარდა აღნიშნულისა, გირჩებში ნაპოვნია ალკალოიდი ჰუმულინი, ჰორმონები, ქლოროგენის, ვალერიანის მჟავები, ფლავონური გლიკოზიდები, საღებავი, ფისოვანი ნივთიერებები, ვიტამინები და სხვა.
გირჩებში არსებული ლიპულინი დამამშვიდებელ გავლენას ახდენს ცენტრალურ ნერვულ სისტემაზე. ფლავონოიდები, ჰორმონები და ვიტამინები განაპირობებენ მის ანთების საწინააღმდეგო მოქმედებას, კარგად მოქმედებენ წყლულოვან დაავადებებზე, ამაგრებენ კაპილარებს. მათ გააჩნიათ აგრეთვე ჰიპოსენსიბილური და ტკივილგამაყუჩებელი თვისება.
არის ცნობები იმის შესახებ, რომ გირჩებს ახასიათებთ ესტროგენური აქტივობა.
გირჩებისაგან დამზადებული ექსტრაქტები ფართოდ გამოიყენება კოსმეტიკასა და დერმატოლოგიურ პრაქტიკაში. მრეწველობა მათ ბაზაზე უშვებს რიგ სამკურნალო მალამოებსა და ხსნარებს ქერტლის საწინააღმდეგოდ, თმის ძირების გასამაგრებლად, დერმატიტების და ფერისმჭამელების სამკურნალოდ.
გირჩების წყლიანი ნაყენი გამოიყენება მადის მომგვრელ საშუალებად, კუჭ-ნაწლავების ტრაქტის მოსაწესრიგებლად, კატარის, გასტროენტერიტების სამკურნალოდ. მას ხმარობენ აგრეთვე როგორც შარდმდენ და ანთების საწინააღმდეგო საშუალებას შარდის ბუშტისა და თირკმელების ანთების, ნაღვლის ბუშტისა და ღვიძლის დაავადების დროს (1 სუფრის კვზი 3-ჯერ დღეში).
მის ნაყენს ხშირად იყენებენ ნერვული აგზნების, უძილობის დროს, ამ შემთხვევაში ნაყენს შემდეგნაირად ამზადებენ: 2 ჩაის კოვზ დაქუცმაცებულ გირჩას ასხამენ 1 ჩაის ჭიქა მდუღარეს, გააჩერებენ 20-30 წუთი, სვამენ თბილს საღამოს, ძილის წინ.
გირჩებისაგან დამზადებული ნაყენებითა და ნახარშებით იბანენ თავს ადრეული გამელოტებისა და ქერტლის საწინააღმდეგოდ.
ნაყენების და ნახარშების საფენები გამოიყენება როგორც ტკივილგამაყუჩებელი საშუალება დაჟეჟილობის, ნიკრისის ქარების რევმატიული ტკივილების, წყლულების, ეგზემის, კანის ანთების დროს.
არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ გირჩები შხამიანია და მისი ნაყენების დიდი დოზებით მიღებამ შესაძლოა გამოიწვიოს პირღებინება, ტკივილები მუცლის არეში, თავის ტკივილი, დამტვრეულობისა და საერთო სისუსტის გრძნობა.
ნახარშის მოსამზადებლად 1 სუფრის კოვზი დაქუცმაცებული გირჩები მოათავსეთ მომინანქრებულ ჭურჭელში. დაასხით 200 მლ (1 ჩაის ჭიქა) მდუღარე წყალი და გააცხელეთ წყლის აბაზანაში 15 წუთი. გააცივეთ 45 წუთის განმავლობაში ოთახის ტემპერატურაზე, გადაწურეთ, შეავსეთ საწყის მოცულობამდე (200 მლ-მდე). მიიღეთ 1/4 ჭიქა 3-4-ჯერ დღეში ჭამის წინ. გარეგანი საფენებისთვის ამ ნაყენებით ასველებენ დოლბანდს და იფენენ მტკივან ადგილებზე.
ბულგარელი მედიკოსების აზრით სვიის გირჩების შემადგენლობაში შემავალი ფენოლის მოქმედებითაა განპირობებული მისი დიურეტიკული ეფექტი. კარგი სამკურნალო თვისებები გააჩნია კლიმაქტერული დარღვევების, უძილობის, ნერვული აღგზნების დროს.
ხალხურ მედიცინაში რეკომენდირებულია სვიის გირჩებით ავსებული ბალიშების ხმარება ძილის გაუმჯობესებისათვის.
სვიის ნაყენის მომზადება ცივი სახითაც შეიძლება. ამისათვის 1-2 ჩაის კოვზ დაქუცმაცებულ გირჩებს დაასხით 1 ჩაის ჭიქა ცივი წყალი, გააჩერეთ 12-42 სთ, გადაწურეთ და მიიღეთ ყლუპებით საღამოს, ძილის წინ.
სვია საქართველოში ფართოდაა გავრცელებული.
ავტორები: ს. ჩაგელიშვილი; მ. გოგორიშვილი.
*სამკურნალო მცენარეები გამოიყენეთ ექიმის რეკომენდაციის გათვალისწინებით.
იხილეთ აგრეთვე: სვია – ნიადაგის შერჩევა, მოშენება, გამოყენება
