მეცხოველეობის განვითარების, მისი პროდუქტიულობის გადიდებისა და ხარისხის გაუმჯობესების ერთ-ერთ მნიშვნელოვან წინაპირობას წარმოადგენს მტკიცე საკვები ბაზის შექმნა.
ბუნებრივი საკვები სავარგულების გამოყენება დღეისათვის ერთადერთი საშუალებაა სახნავად გამოუსადეგარი მრავალი ათეული ათასი ჰექტარიდან მიღებული იქნეს მეცხოველეობის იაფი პროდუქცია (რძე, ხორცი, კვერცხი, მატყლი, თაფლი).
ეს კი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია საქართველოსთვის, სადაც სახნავი მიწების სიმცირის პირობებში სწორედ ბუნებრივი სათიბ-საძოვრები წარმოადგენს ბევრ რეგიონში მაღალხარისხოვანი საკვების წარმოების თითქმის შეუცვლელ და საიმედო წყაროს.
გარდა აღნიშნულისა ეს სავარგულები საზღვრისპირა რეგიონშია განლაგებული და ამდენად მათ გონივრულ გამოყენებას მოსახლეობის მთაში დამაგრების თვალსაზრისით სახელმწიფოებრივი მნიშვნელობა აქვს.
ბუნებრივი სათიბებისა და საძოვრების სარგებლობის ამჟამად გამოყენებული ექსტენსიური სისტემა-არასწორი გამოყენება, გადატვირთვა და მოუვლელობა განაპირობებს მოსავლიანობის შემცირებას, ბალახნარის გაუარესებას, კორდის დაშლას და ეროზიული პროცესების ჩასახვას.
ცენოზის შემადგენელი ზოგიერთი სახეობები კონკურენციას ვერ უძლებს და ბალახნარიდან ვარდება, რაც იწვევს სახეობათა გაღარიბებას, შესაბამისად კლებულობს მდელოს კვებითი ღირებულება და მიღებული საკვების ხარისხი.
სოფლის მეურნეობაში მიმდინარე ძირეული გარდაქმნების და საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლის პროცესში მნიშვნელოვნად შეიცვალა საკვები ბაზის და საკვებთა ბალანსის სტრუქტურა, მკვეთრად შემცირდა საკვების წარმოება სახნავ მიწებზე, მნიშვნელოვნად გადიდდა ბუნებრივ საკვებ სავარგულებზე წარმოებული საკვების ხვედრითი წილი საკვებთა საერთო ბალანსში.
გამომდინარე აღნიშნულიდან ახლებურად უნდა იქნეს განხილული,შესწავლილი და გადაწყვეტილი მინდვრად და მდელოთ საკვებწარმოების პრაქტიკული საკითხები, დაკონკრეტდეს და დაზუსტდეს სავარგულების ცალკეული მასივების გაუმჯობესების საჭიროება, ადგილი, მასშტაბი, მათი ძირეული და ზედაპირული გაუმჯობესების სისტემები და შემადგენელი ღონისძიებები, უახლოესი ტექნოლოგიების ფართო დანერგვა, სათიბ-საძოვრების რაციონალური გამოყენების სისტემები და სხვ.
საკვები სავარგულების მწარმოებლობა უახლოეს მომავალში საგრძნობლად უნდა გაიზარდოს და მათი ჯერ კიდევ გამოუყენებელი პოტენციური შესაძლებლობებიდან გამომდინარე, სულ ცოტა გაორკეცდეს.
ბუნებრივი სათიბების საშუალო მოსავლიანობა ჰექტარზე შეადგენს 1,2-1,4 ტონა თივას, პროდუქტიულობა 540-680 საკვებ ერთეულს, ზაფხულის საძოვრების პროდუქტიულობა-490-550 საკვებ ერთეულს (ზამთრის საძოვრების-230-260 საკ. ერთ.) შეადგენს.
ბუნებრივი სათიბებიდან და საძოვრებიდან, გაუმჯობესებისა და სწორი გამოყენების სათანადო ღონისძიებების ფონზე, შესაძლებელია მივიღოთ ერთი ჰექტარი ბუნებრივი სათიბიდან 3,5-4,5 ტონა თივა, ხოლო საძოვრიდან 2,5-3,5 ათასი საკვები ერთეული.
აღსანიშნავია, რომ გაუმჯობესებისა და გამოყენების რაციონალური სისტემის პირობებში წარმოებული ბუნებრივი ბალახნარი მოსავლის მატებასთან ერთად ხასიათდება მაღალი ყუათიანობით, სრულფასოვნებით და რაც მთავარია დაბალი თვითღირებულებით.
საკვების წარმოების მნიშვნელოვან რეზერვს წარმოადგენს ბუნებრივი საკვები სავარგულების მოსავლიანობის ამაღლება და მათი რაციონალური გამოყენების წესების დანერგვა, აგრეთვე კულტურული საძოვრების შექმნა – განსაკუთრებით სარწყავ მიწებზე.
ბუნებრივ საძოვრებსა და სათიბებს საქართველოში (სტატისტიკის დეპარტამენტის მონაცემები) უჭირავს 1911,2 ათასი ჰა, აქედან 143,0 ათასი ჰა სათიბებს, 1768,2 ათასი ჰა საძოვრებს. ეს სავარგულები განლაგებულია დაბლობ, მთის ქვედა, მთის შუა, სუბალპურ და ალპურ ზონებში.
ბუნებრივი სათიბ-საძოვრების დაბალი მოსავლიანობის ფონზე ფერმერული მეურნეობები სრულად ვერ იყენებენ საკვების წარმოების გადიდების იმ დიდ პოტენციალურ შესაძლებლობებს, რომლიც შეიძლება მიღწეული იქნეს ბუნებრივი საკვები სავარგულების მნიშვნელოვანი ფართობების გაუმჯობესების ღონისძიებების შედეგად. ღონისძიებების ჩატარების პირველ წელსვე შესაძლებელია 1,5-2-ჯერ და მეტად ანაზღაურდეს გაწეული ხარჯები.
საკვები სავარგულების არასწორი გამოყენებისა და მოუვლელობის გამო წლიდან წლამდე თანდათან მცირდება სათიბ-საძოვრების ფართობი, მდელოები იფარება ბუჩქნარებით, კოლბოხებით, ჭაობდება და შეიმჩნება სხვა უარყოფითი პროცესები, რომლებიც აფერხებს გაუმჯობესების სამუშაოების მექანიზაციას.
სათიბ-საძოვრების მასივები ხშირად გადატვირთულია (განსაკუთრებით ზამთრის საძოვრები), მათი უმეტესი ფართობები დაფარულია შხამიანი, მავნე და საკვებად უვარგისი ბალახებით.
მაღალმთის სათიბ-საძოვრებზე სარეველა მცენარე ძოგვას 100 ათასი ჰა-ზე მეტი ფართობი უჭირავს, შხამას – 19 ათასი ჰა, ხოლო მარმუჭს და ფესვმაგარას 322 ათასი, სხვა უხეშრეროიან მცენარეებს (ნარს, ღოლოს და მათ მაგვარს) უჭირავს 37 ათასი ჰექტარი და ა.შ. (ეს არის 25 წლის წინანდელი მონაცემები. ამჟამად მდგომარეობა კიდევ უფრო გაუარესებულია).
მეცხოველეობის მტკიცე საკვები ბაზის შესაქმნელად მინდვრად საკვებწარმოებასთან ერთად, ბუნებრივ სათიბ-საძოვრების გაუმჯობესება და მათი რაციონალური გამოყენება გადაუდებელ ამოცანას წარმოადგენს, რისთვისაც ფართოდ უნდა იქნას გამოყენებული მეცნიერების თანამედროვე მიღწევები და ქვეყანაში არსებული მდიდარი გამოცდილება.
ავტორი: იოსებ სარჯველაძე – სმმ დოქტორი, პროფესორი.
ბუნებრივი სათიბ-საძოვრების გაუმჯობესება
