ნესვი (ლათ. Cucumis melo) მის სამშობლოდ შუა აზია, მცირე აზია და ამიერკავკასია ითვლება. საქართველოში ნესვი დიდი ხნიდანაა ცნობილი.
იგი საკმაო რაოდენობით შეიცავს შაქრებს (14-18%-მდე) და სხვა მნიშვნელოვან ელემენტებს, მათ შორის ვიტამინებს. ნესვი გამოიყენება როგორც ნედლად, ასევე გადასამუშავებლად.
თესლი ბრტყელია, კვერცხისებრი ან წაგრძელებულ-ოვალური ფორმის, ძირითადად ყვითელია, სხვადასხვა ელფერით ან თეთრი. 1 გრამში 18-24 ცალი თესლია.
ნესვს ფესვი ძლიერ განტოტვილი აქვს. ფესვების ძირითადი მასა ნიადაგში გაშლილია ზედაპირულად, სახნავ ფენაში 10-25 სმ-ის სიღრმეზე. ფესვთა სისტემა მთავარღერძიანია, ცალკეული ფესვები საკმაოდ ღრმად ჩადიან ნიადაგში, განსაკუთრებით ფხვიერში.
ღერო მხოხავია, მომრგვალო, დაკუთხული, სიგრძით 2-4 მეტრს აღემატება. ღეროს ისეთივე დატოტვა ახასიათებს როგორც კიტრს. ფოთოლი შებუსულია, მომრგვალო, ხუთკუთხა, თირკმლის ან გულისებრი, კიდემთლიანი ან დანაკვთული, მუქი მწვანე ან მორუხო-მწვანე, ფოთლის იღლიაში მოთავსებულია ულვაშები.
ნესვი ერთსახლიანი და ერთსქესიანი მცენარეა, იშვიათად ორსქესიანი, მამრობითი ყვავილები ფოთლის იღლიაში ყვავილდედად შეკრული სხედან, ხოლო მდედრობითი ყვავილები ერთეულად არიან. განაყოფიერება ხდება ჯვარედინად, მწერების მეშვეობით.
ნაყოფი შეიძლება იყოს მრგვალი, ბრტყელი, ცილინდრული, და ელიფსური, მსხლისებრი. ზედაპირი გლუვი, დანაოჭებული, დასეგმენტებული და მეჭეჭიანი. შეფერვა: ყვითელი, მწვანე, თეთრი, მიხაკისფერი, პირბადიანი ან უპირბადო; რბილეულის ფერი – თეთრი, მწვანე, მონარინჯისფერ-ყვითელი, ვარდისფერი.
კონსისტენცია: მკვრივი, ხრაშუნა, ფხვიერი, ბოჭკოებიანი. ბუდე, რომელშიც თესლია მოთავსებული, შეიძლება იყოს განთხევადი, სველი, მკვრივი, ტაროსებრი.
კულტურის ზოგადი მოთხივნები
განვითარების ოპტიმალური ტემპერატურა 25-30°С; ჰაერის ოპტიმალური ტენიანობა 60-70%; ნიადაგის ოპტიმალური ტენიანობა 75-80%; ნიადაგის არეს ოპტიმალური რეაქცია, pH 5,5-6,5; გავრცელების არეალი ზღვის დონიდან 1000; საჭირო აქტიურ ტემპერატურათა ჯამი 1200-1500°С; კრიტიკული ტემპერატურული მინიმუმი 0°-1°С; კრიტიკული ტემპერატურული მაქსიმუმი 43-45°С.
ნესვი სითბოს მოყვარული მცენარეა. თესლის აღმოცენება იწყება 150C-ზე, მაღალ ტემპერატურაზე ამოდის 7-12 დღეში. აღმონაცენი მგრძნობიარეა დაბალი ტემპერატურის მიმართ -10C -ზე იგი იღუპება.
ნესვი დიდ მოთხოვნას უყენებს ნიადაგის ტენიანობასა და ნაყოფიერებას. კარგ მოსავალს იძლევა სტრუქტურული, მსუბუქი მექანიკური შემადგენლობის ნიადაგებზე.
განოყიერება
ნიადაგის ძირითადი დამუშავებისას შეაქვთ 40-60 ტონა გადამწვარი ნაკელი. აუცილებელია მინერალური სასუქების (ან შესაბამისი ორგანული) შეტანაც: სუპერფოსფატი 120-160 კგ, კალიუმის ოქსიდი 80-120 კგ, აზოტი 100-150 კგ.
ნესვი მოჰყავთ როგორც ჩითილის გამოყვანით, ასევე პირდაპირ, ღია გრუნტში თესვით.
ჩითილით გამოყვანის შემთხვევაში, რეალური შედეგების მისაღებად აუცილებელია ჩითილი გამოვიყვანოთ ერთჯერად ჭიქებში, სპეციალურ კასეტებში ან ტორფ-ნეშომპალიან კუბურებში. გადასარგავად გამზადებული ჩითილი უნდა იყოს 20- 25 დღის, აუწოწავი, მავნებლებისგან და დაავადებებისგან დაზიანების გარეშე.
პირდაპირ თესვით მოყვანისას, თესლი ითესება კარგად დამუშავებულ ნიადაგში, ბუდობრივად. მწკრივებს შორის 1,5-2 მეტრის დატოვებით, ხოლო მწკრივში ბუდნებს შორის 0,5-1 მეტრის დატოვებით. სათესი ნორმა 1,5-2 კგ/ჰა-ზე.
წინამორბედები
სასურველი წინამორბედი კულტურები: სიმინდი, თავთავიანი, პარკოსანიკულტურები;
არასასურველი წინამორბედი კულტურები: კიტრი, ბაღჩეული კულტურები.
ნესვი საჭიროებს გაფხვიერებას და რწყვას. იგი საკმაოდ მგრძნობიარე კულტურაა ჰერბიციდების მიმართ, ამიტომ მისი მოყვანისას ჰერბიციდები თითქმის არ გამოიყენება
ნესვისთვის დამახასიათებელია იგივე მავნებელ-დაავადებები, რაც ზოგადად გოგროვანთა ოჯახისთვის.
ავტორი: ილია მჭედლიძე, აგროკავკასია
მკითხველი ხშირად ითხოვს ცნობებს ადგილობრივი ჯიშების შესახებ, ამიტომ გთავაზობთ ჩვენს მიერ მოპოვებულ ინფორმაციას ამ ჯიშების შესახებ.
რამდენიმე ადგილობრივი ჯიში
სახეობის სახელწოდება: Cucumis melo L.
საზოგადო სახელი: ნესვი
ჯიშის სახელწოდება: მეგრული ნესვი- Cucumis melo ‘Megruli Nesvi’
წარმოშობა: სამეგრელოს რეგიონი. გავრცელებულია სამეგრელოს ყველა რაიონში და შავი ზღვისპირა ზონაში. სამეგრელოს ადგილობრივი ჯიშია.
ჯიშის დახასიათება: საშუალო-საადრეო ჯიშია, სავეგეტაციო პერიოდი 86 დღე. აღმოცენებიდან ნაყოფის პირველ მომწიფებამდე სჭირდება 86 დღე.
ღერო მხოხავია, სიგრძე – 2–3 მ. ბარდი საშუალოდ განტოტვილია. ფოთოლი თირკმლისმაგვარი, კიდემთლიანი, ფერი მუქი მწვანე. თესლი ბრტყელია ყვითელი, მოთეთრო ელფერით.
ნაყოფის ფორმა ელიფსურია, ცილინდრული ან ოვალური. ახასიათებს დახეთქვა. ამიტომ მომწიფებისთანავე უნდა იქნეს ნაყოფი აღებული. ტენიან პირობებს კარგად არის შეგუებული, მაგრამ ხასიათდება დაბალი გემური თვისებებით. პირველადი ნაყოფის ფერი მოთეთრო-მწვანეა, შემდეგ თანდათან ყვითლდება და მომწიფებისას მომწვანო-მოყვითალო ფერის რჩება. ზედაპირი ძლიერ ან სუსტად დასეგმენტებულია. ისხამს ბევრ და მსხვილ ნაყოფს.
რბილობი ყვითელი ფერისაა. ნაყოფში მშრალი ნივთიერების შემცველობა 10,40%, საერთო შაქრები 8,00%, სადეგუსტაციო შეფასება 3,5 ბალი. საჰექტარო მოსავალი16,0 ტონა.
დღევანდელი მდგომარეობა: არ არსებობს დაზუსტებული ინფორმაცია. შეიძლება ინახება კერძო კოლექციაში.
სახეობის სახელწოდება: Cucumis melo L.
ჯიშის სახელწოდება: მუხიანური-Cucumis melo ‘Mukhianuri’
წარმოშობა: იმერეთის რეგიონი, ქუთაისი. ხალხური სელექციის ჯიშია. გავრცელებულია ძირითადად დასავლეთ საქართველოში. იმერეთის, გურიის, სამეგრელოს რაიონების დაბლობ ნაწილში. ზუგდიდისა და ხობის რაიონების გამოკლებით. დარაიონებულია 1952 წლიდან I, II, III, და VI ზონებისთვის.
ჯიშის დახასიათება: საშუალო საადრეოა, აღმოცენებიდან ნაყოფის მომწიფებამდე სავეგეტაციო პერიოდი – 83 დღე. ღერო მხოხავია, 3–4 მეტრი სიგრძის, ძლიერ განტოტვილი ბარდით. ფოთოლი მომრგვალო ფორმისაა, კიდემთლიანი, შებუსულია, ფერად მუქი მწვანეა. ერთსახლიანი და ცალსქესიანი მცენარეა. თესლის ფორმა გაგრძელებულ–ოვალურია, ფერი – მოყვითალო.
ნაყოფის ფორმა მობრტყო-მოგრძოა ან ოვალური, ფერია მოყვითალო ან მონაცრისფრო მწვანე. კანი მკაფიო ან სუსტად დასეგმენტებულია. რბილობი მკვრივია, ოდნავ ბოჭკოიანი და საშუალოზე ნაკლები სიტკბოსი. მშრალი ნივთიერების შემცველობა 10,90%, საერთო შაქრები 8,80%, სადეგუსტაციო შეფასება 3,5 ბალი. დაბალმოსავლიანია 13,5 ტ/ჰა.
დღევანდელი მდგომარეობა: არ არსებობს დაზუსტებული ინფორმაცია. შეიძლება დაცულია კერძო კოლექციაში.
დამატებითი ინფორმაცია: ნესვის ნაყოფისგან მზადდება საუკეთესო თაფლი, ჩირი და პასტა, რომელსაც იყენებენ საკონდიტრო წარმოებაში, კანფეტებისა და აღმოსავლური ტკბილეულის დასამზადებლად.
სახეობის სახელწოდება: Cucumis melo L.
ჯიშის სახელწოდება: თაქთაქიშვილი -Cucumis melo ‘Taktakishvili’
წარმოშობა: შიდა ქართლი, ბორჯომის რაიონი. გავრცელებულია აღმოსავლეთ საქართველოში.
ჯიშის დახასიათება: საშუალო-საადრეო ჯიშია. აღმოცენებიდან ნაყოფის მომწიფებამდე / პირველ კრეფამდე / სჭირდება 83 დღე. ღერო მხოხავია (4–4,5 მ.). ბარდი ძლიერ დატოტვილი, ფოთოლი დანაკვთული, მუქი მწვანე ფერის. ერთსახლიანი და ცალსქესიანი ჯვარედინდამამტვერიანებელი მცენარეა. თესლი მოგრძოა, თეთრი, თესლბუდე მკვრივია. ნაყოფის ფორმა მობრტყელო-მრგვალია, თავსა და ბოლოში ჩაზნექილია, ხოლო ზედაპირი დაღარული აქვს. კანი ყვითელი ფერისაა და დაფარულია ბადით. ნაყოფის საშუალო წონა 3 კგ–მდეა.
ნაყოფის რბილობი არომატული, საშუალო სისქის, მკვრივი და ნარინჯისფერია, ხოლო კანის მხარეს რბილობი მწვანეა. ტრანსპორტაბელურობა სუსტი აქვს.
გამოყვანილია ბორჯომის რაიონის მიჩურინელ მცდელ სელექციონერების გ. და მ. თაქთაქიშვილების მიერ, ჰიბრიდიზაციის მეთოდით. მშობელ ფორმებად აღებული იყო ჯიში „ნესვთა მეფე დიდი პრესკოტი“. ჰიბრიდის ხანგრძლივი აღზრდისა და გამორჩევის გზით მიღებულ იქნა ახალი ჯიში – „თაქთაქიშვილი“.
დღევანდელი მდგომარეობა: არ არსებობს დაზუსტებული ინფორმაცია. შეიძლება ინახება კერძო კოლექციაში.
ჯიშების შესახება ინფორმაცია მოგვაწოდა: ბიოლოგიურ მეურნეობათა ასოციაციამ „ელკანა“.
