ჩაი თუ ყავა?

ჩაი თუ ყავა?

ჩვენს მენიუში მყარად დაიფუძნა ადგილი სასურსათო პროდუქტებმა, რომელიც არ წარმოადგენს „საკვებს“, ანუ არ აქვს კვებითი ღირებულება, მაგრამ სამაგიეროდ მასტიმულირებლად მოქმედებს ადამიანის ნერვულ სისტემაზე. ესენია: ჩაი, ყავა და სხვა მსგავსი მოქმედების სასმელები, რომელსაც „გამოსაფხიზებლად“, „ენერგიის მომატებისთვის“ ვსვამთ.

სინამდვილეში უშაქრო ჩაის და ყავას არ გააჩნია ენერგეტიკული ღირებულება (კალორიები), მაგრამ ისინი ამცირებს დაღლილობის შეგრძნებას, აძლიერებს გონებრივ აქტივობას და გულ-სისხლძარღვთა სისტემის გამძლეობას. ყოველივე ამის მიზეზია ამ სასმელებში შემავალი ალკალოიდი კოფეინი. სწორედ კოფეინი გვეხმარება გამოვფხიზლდეთ, ვიყოთ უფრო პროდუქტიული, თუმცა მისი მოქმედების გასვლის შემდეგ ადამიანს დაღლილობა ეუფლება.

ალბათ ბუნებრივად დაგებადათ შეკითხვა: რომელი უკეთესად აფხიზლებს – ჩაი თუ ყავა? კოფეინის შემცველობა ყავის ნაყოფსა და ჩაის ფოთოლში (მშრალ წონაზე გადაანგარიშებით) დაახლოებით ერთნაირია – ზოგ ჩაის ფოთოლში კოფეინი მეტიც კია, ვიდრე ყავაში. თუმცა ამ კოფეინის შემცველობა ჩვენს მიერ დასალევ სასმელში მისი მომზადების მეთოდზეა დამოკიდებული.

ჩაის მომზადების მეთოდები უფრო “რბილია”, ყავა კი მომზადებამდე საკმაოდ ძლიერ ზემოქმედებას განიცდის – მოხალვა, მაღალი ტემპერატურის და ზოგჯერ მაღალი წნევის წყლის ზემოქმედება. შედეგად ყავის ჭიქაში კოფეინის შემცველობა საშუალოდ 2-ჯერ მაღალია, ვიდრე ჩაის ჭიქაში.

თავად ყავებშიც არის განსხვავება – როგორც წესი, კოფეინის შემცველობა უფრო მაღალია აპარატის ყავასა და ესპრესო-ყავაში და უფრო ნაკლებია ე.წ. “თურქულ ყავასა” ან ხსნადი ფხვნილისა თუ გრანულებისგან მომზადებული ყავაში. თუმცა ეს გასაშუალოებული მონაცემებია – ბევრია დამოკიდებული ყავის სორტზე, დამუშავებაზე და სასმელის მომზადებაზე.

გარდა კოფეინის შემცველობისა, ჩაისა და ყავას შორის განსხვავება ამ კოფეინის ზემოქმედების სისწრაფეშია. ყავის კოფეინი მომენტალური ზემოქმედებით ხასიათდება, თუმცა ის ასევე სწრაფად გამოიდევნება ორგანიზმიდან (ყავა შარდმდენია. მისი მიღებიდან 3-5 საათში კოფეინი შარდთან ერთად გამოდის ორგანიზმიდან). ჩაიში შემავალი კოფეინის მოქმედება კი უფრო ნელი და ხანგრძლივია, რაც ჩაიში შემავალი ტანინებით არის განპირობებული. ამიტომ ყავა სწრაფად და შედარებით მოკლე პერიოდით გაფხიზლებთ. ჩაი კი უფრო რბილ, თუმცა უფრო ხანგრძლივ და სტაბილურ ეფექტს იძლევა.

და კიდევ ერთი: კოფეინი არ არის უვნებელი ნივთიერება! 10 გ კოფეინი ადამიანისთვის სასიკვდილო დოზაა. ამიტომ მის შემცველ ყველა სასმელთან მიმართებით უნდა დაიცვათ ზომიერება. ადამიანისთვის უვნებელ დოზად 150 მგ კოფეინი მიიჩნევა. ერთი ჭიქა ჩაი დაახლოებით 50 მგ კოფეინს შეიცავს, ერთი ჭიქა ყავა კი ორჯერ მეტს.

საბედნიეროდ, კოფეინი ორგანიზმიდან მალე გამოიდევნება, ამიტომ დასაშვებია დღეში 3-4 ჭიქამდე ყავის და 6 ჭიქამდე ჩაის დალევა. თუმცა, რა თქმა უნდა, ეს რაოდენობა ერთდროულად არ უნდა დავლიოთ! (სასურველია ჭიქებს შორის 3-4 საათის ინტერვალი მაინც დავიცვათ).

ზომიერად უნდა ვიყოთ კოფეინის შემცველ ცივ სასმელებთან მიმართებაშიც, როგორიცაა ცივი ჩაი, ცივი ყავა, კოკა-კოლა, რედ-ბული და სხვა. განსაკუთრებით არასასურველია კოფეინის შემცველი სასმელების მიღება ალკოჰოლთან ერთად, ან დიდი ფიზიკური დატვირთვის შემდეგ.

ყავის არჩევა

ყავა მზადდება მარადმწვანე Coffea-ს გვარის ხის მარცვლებისაგან. ეს გვარი 40-მდე სახეობას მოიცავს, მაგრამ სამრეწველო მნიშვნელობა ძირითადად ორი სახეობის ყავის ხეს _ არაბიკასა და რობუსტას გააჩნია. რობუსტის მარცვლები ხასიათდება კოფეინის მაღალი შემცველობით, მაგრამ უხეში გემოთი. არაბიკა უფრო არომატული და გემრიელია, მაგრამ მასში ნაკლებია კოფეინი. მიუხედავად ამისა, არაბიკას მარცვლები დაახლოებით ათჯერ უფრო ძვირია რობუსტისაზე.

სხვადასხვა ქვეყანაში მოყვანილი არაბიკისა და რობუსტის მარცვლების განსხვავებული თანაფარდობის ნარევებით იქმნება ყავის სორტები. სორტების სიმრავლეს განაპირობებს ის ფაქტი, რომ არაბიკა ნიადაგის, წყლის, კლიმატის და სხვა ფაქტორების გავლენით იძენს განსხვავებულ საგემოვნო და არომატულ თვისებებს.

ყავის სორტის სახელწოდება ძირითადად ეთანადება იმ ქვეყანას, ქალაქს, მთისა ან დაბლობის სახელწოდებას, სადაც იგი იყო მოყვანილი. მაღალი ხარისხის ყავა შედგება არაბიკისა და რობუსტის მინიმუმ 5-7 სახეობის კუპაჟისაგან (ნარევისაგან). თუკი უფრო ”ძლიერი” ყავა გინდათ, უნდა შეიძინოთ ის, სადაც რობუსტი მეტია, ხოლო თუკი უფრო გემრიელი გსურთ – მაშინ ის, სადაც არაბიკაა მეტი. ყავის სორტი ”ექსპრესო” რობუსტისა და არაბიკას თანაბარი (50/50) ნარევია.

დღევანდელ მომხმარებელთა უმრავლესობა უპირატესობას ხსნად ყავას (Instant coffee) ანიჭებს, რომელიც ძირითადად რობუსტისგან მზადდება. გემოს განსხვავება კი ტექნოლოგიასა და გამოყენებული ყავის წარმომავლობაზეა დამოკიდებული

ტექნოლოგიის მიხედვით იწარმოება სამი სახის ხსნადი ყავა:

• ფხვნილისებური (სპრეი). ამ სახის ყავა მიიღება ყავის ექსტრაქტის (გამონაწვილის) გაფრქვევით გაშრობით. ხსნადი ყავის სეგმენტში ეს ყველაზე იაფფასიანი პროდუქტია;

კარგი ჩაის დასაყენებლად 1 ფინჯანი ჩაისთვის 1 ჩაის კოვზი ჩაი უნდა იანგარიშოთ. ჩაის დასაყენებლად არ გამოიყენოთ რკინის ჩაიდანი ან თერმოსი. ფერის დასაყენებელი ჩაიდანი ფაიფურის ან შუშის უნდა იყოს და ის წინასწარ ჯობს გაათბოთ. შავი ჩაის ფერის დასაყენებლად მდუღარე (90-95 გრად) წყალი გამოიყენება, მწვანე ჩაისთვის კი ნაკლები ტემპერატურის (65-80 გრად). ჩაიდანს დაახურეთ ნაჭერი და დააყენეთ. კარგი შავი ჩაის დაყენებას 5 წუთი უნდა, მწვანე ჩაის – დაახლოებით 3 წუთი.

წინა დღეს დაყენებული ჩაი ჯამრთელობას ნამდვილად არ დააზიანებს, მაგრამ გემო და არომატი ამ ნაყენს უფრო ნაკლები ექნება, ვინაიდან მათი განმაპირობებელი ეთერ-ზეთები ორთქლდება. ნაყენი აგრეთვე კარგავს თავის სასარგებლო თვისებებსაც – მასში შემავალი ვიტამინები იშლება, ნაყენში მატულობს პურინის ფუძეების შემცველობა, რაც ადამიანისთვის მავნეა. თუმცა ამავე დროს ნაყენში მატულობს კოფეინის რაოდენობაც, ასე რომ რამოდენიმე საათის დაყენებული ჩაი უფრო მეტად აფხიზლებს.

წყარო: momxmarebeli.ge